Yeni Başlayanlar için Borsada Bilinmesi Gerekenler
Borsa mantığı temelde basittir. Değeri milyon ya da milyar liralarla ifade edilecek şirket sermayeleri, her biri eşit düzeyde mülkiyeti temsil edecek düzeyde çok sayıda paya bölünür ve bu paylar ilk etapta birincil piyasa işlemleri ile halka arz edilir. Ardından ise, söz konusu bu payların arz ve talebi Borsa İstanbul Pay Piyasasında, piyasanın açık olduğu zamanlarda karşı karşıya gelmek suretiyle alınıp satılır.
Buna rağmen Borsa İstanbul’da yatırıma yeni başlayanların gerek piyasanın işleyişi gerekse hisse senetlerinin yatırımcı açısından ne gibi haklar taşıdığı hakkında biraz daha detaylı bilgi sahibi olmaları önemlidir.
Şimdi borsaya yeni başlayanlara rehber olması maksadıyla bilinmesi gereken bazı hususlara kısa kısa değinelim.
Borsa Devre Kesici Nedir?
Herhangi bir sermaye piyasası aracında, işlemlerin geçici bir süre için durdurulması sürecine devre kesici uygulaması deniliyor.
Herhangi bir sermaye piyasası aracının gün içi fiyat değişimi, Borsa İstanbul tarafından belirlenmiş olan eşik değerlere (oranlara) ulaşır veya o değeri aşarsa, ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri için çok fiyat-sürekli müzayede sistemine ara verilir ve söz konusu sermaye aracı geçici süre ile emir toplama aşamasına (tek fiyat yöntemi uygulaması) alınır.
Halka Arz Ne Demek?
Bir şirket paylarının satın alınmasına yönelik her türlü yoldan yapılan çağrıyı ve bu çağrı neticesinde yapılan pay satış sürecini kapsayan sürecin tamamı halka arz olarak bilinir.
Özelikle son yıllardaki yüksek enflasyon ve düşük faiz ortamının borsaya olan ilgiyi artırmasıyla birlikte hem pay piyasasındaki yatırımcı tabanında genişleme, hem de halka arz olan şirket sayısında gözle görülür bir artış yaşanmıştır. MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) verilerine göre hâlihazırda pay piyasasındaki yatırımcı sayısı 4 milyon sınırını aşarken, TSPB (Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği) raporuna göre 2022 yılında 40 şirket halka olmuş ve gerçekleşen halka arzlardan 18,8 milyar olarak hasılat sağlanmıştır.
Hisse Senedi Nedir? Hisse Senedine Nasıl Yatırım Yapılır?
Pay senedi olarak da bilinen hisse senetleri, bir şirket sermayesinin belirli bir nominal değere göre bölünmüş her bir parçasını ifade eder. Örneğin 1 milyon ödenmiş sermayesi bulunan ve beher hisse senedinin nominal değeri 1 TL olan bir şirketin her bir payı, o şirket mülkiyetinin 1 milyonda birini temsil edecektir.
Borsadan hisse senedi satın alan yatırımcılar, söz konusu hisse senedini elinde tuttukları müddetçe, sahip oldukları pay nispetinde;
kârdan pay alma,
bedelsiz sermaye artırımına katılma,
bedelli sermaye artırımı durumda rüçhan
tasfiye hâlinde tasfiyeden pay alma,
gibi mâli haklara sahip olmaktadırlar.
Ayrıca hisse sahiplerinin mâli hakları dışında;
genel kurula katılma,
genel kurulda oy kullanma
bilgi alma,
türünden idari hakları da bulunmaktadır.
Hisse senedi yatırımı yapmak için herhangi bir alt sınır yoktur. Herhangi bir yetkili aracı kurumda açtırılacak Borsa Yatırım Hesabı üzerinde kolayca hisse senedi alınıp-satılabilir.
Borsa Endeksleri ve Anlamları
Borsa endeksleri, seçilen bir hisse senedi grubunun veya diğer varlıkların ortalama fiyat hareketlerini takip eder.
Bir borsa endeksinin performansını izlemek, borsanın genel ya da sektörel gidişatını görmenin pratik bir yoludur. Ayrıca hesaplanan borsa endeksleri kimi türev araçlara dayanak varlık oluştururken, yatırım fonları gibi kolektif yatırım araçları için de karşılaştırma ölçütü işlevi görür.
Örneğin BİST 100 endeksi, hisse senedi piyasasında kullanılan temel bir göstergedir ve borsada işlem gören şirketler arasından belirli kriterlere göre seçilen 100 şirketin ağırlıklı ortalama getirisini yansıtmaktadır.
